Ryzyko zawodowe to wpisane w funkcjonowanie pracownika w danym przedsiębiorstwie prawdopodobieństwo wystąpienia niepożądanych zdarzeń związanych z pracą, w tym takich które powodują straty, w szczególności wystąpienia u pracowników niekorzystnych skutków zdrowotnych w wyniku zagrożeń zawodowych występujących w środowisku pracy lub sposobu wykonywania pracy (§2 pkt 7 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Socjalnej w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy). Z kolei przez hasło ocena ryzyka zawodowego możemy rozumieć, że jest to dokładne sprawdzenie i ocenę, co w miejscu pracy może zaszkodzić lub wyrządzić krzywdę pracownikom. Dzięki niej można zweryfikować czy zastosowano wystarczające środki ograniczające lub eliminujące zagrożenia oraz określić, co należy zrobić aby je ograniczyć albo całkowicie wyeliminować.
Zgodnie z art. 226 ustawy z 26.06.1974 r. – Kodeksu pracy to „pracodawca ocenia i dokumentuje ryzyko zawodowe związane z wykonywaną pracą oraz stosuje niezbędne środki profilaktyczne zmniejszające ryzyko oraz informuje pracowników o ryzyku zawodowym, które wiąże się z wykonywana pracą, oraz o zasadach ochrony przed zagrożeniami”. W myśl natomiast § 39a ust. 1 rozporządzenia Ministra Pracy i Polityki Społecznej z 26.09.1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, pracodawca ocenia ryzyko zawodowe występujące przy wykonywanych pracach, w szczególności przy doborze wyposażenia stanowisk i miejsc pracy, stosowanych substancji i preparatów chemicznych, biologicznych, rakotwórczych lub mutagennych oraz zmianie organizacji pracy. Tak czy inaczej dokonanie oceny ryzyka zawodowego należy do obowiązków pracodawcy. Również jako podmiot odpowiedzialny za dokonanie oceny ryzyka zawodowego sam określa zasady procedury w sprawie dokonywania oceny ryzyka zawodowego. Powołując zespół może wskazać, jakie są jego zadania i zadania poszczególnych jego członków.
Ocenę ryzyka zawodowego można, a nawet zaleca się przeprowadzać w możliwie najprostszy sposób, a określenie zagrożeń i ocena związanego z nimi ryzyka powinny opierać się na zasadach zdrowego rozsądku. Może to zrobić sam pracodawca, mogą mu w tym pomóc kompetentni pracownicy lub ekspert spoza przedsiębiorstwa, poparci odpowiednimi kwalifikacjami i doświadczeniem, które może się okazać bardzo przydatne w ostatecznym definiowaniu zagrożeń. Mogą to być na przykład:
- pracownicy służby bhp (należy przy tym pamiętać, że w zakładach zatrudniających powyżej 100 osób powołanie wewnętrznej służby bhp jest obowiązkiem wynikającym z przepisów prawa)
- osoby, które wykonują zadania służby bhp (w zakładach pracy zatrudniających do 100 pracowników zadania służb bhp mogą realizować wyznaczeni pracownicy lub specjaliści zewnętrzni)
- specjaliści spoza zakładu pracy – w przypadku braku kompetentnych pracowników w zakładzie pracy
Zawężając ten temat, ostatecznie to pracodawca decyduje o tym kto przeprowadza ocenę ryzyka zawodowego. Najlepszym rozwiązaniem jest przypisanie odpowiedzialności za zaplanowanie i koordynację działań związanych z oceną ryzyka zawodowego jednemu z członków najwyższego kierownictwa. W małych firmach osobą odpowiedzialną za zaplanowanie i koordynację tych działań może być sam pracodawca.
